Kasztelania świecka i michałowska. Studia nad kształtowaniem się struktur państwa piastowskiego na pograniczu polsko-pruskim

Autor: Kazimierz Grążawski

ISBN: 83-88500-79-1

Włocławek 2005

Format: B5

Stron: 242

Nakład wyczerpany

Publikacja stanowi efekt wieloletnich badań i studiów Autora nad problematyką osadnictwa środkowego dorzecza Drwęcy — obszaru pogranicza polsko-pruskiego we wczesnym średniowieczu, prowadzonych z ramienia Muzeum w Brodnicy oraz Wydziału Humanistycznego Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej we Włocławku.
Przedmiotem podstawowych rozważań Autora są kolejno omówione zagadnienia środowiska fizyczno-geograficznego delimitowanego obszaru badań — kasztelanii świeckiej i michałowskiej. Zakres terytorialny opracowania obejmuje wschodnią część ziemi chełmińskiej i północną część ziemi dobrzyńskiej. Zakres przestrzenny wyznaczony został na podstawie przesłanek historycznych (zasięg kasztelanii) oraz osadniczych (archeologicznych) i fizjograficznych. Pozwoliło to na określenie w miarę czytelnych rubieży osadniczych. W obszarze uwagi Autora znalazły się mezoregiony: doliny Drwęcy, Pojezierza Brodnickiego, Garbu Lubawskiego–Pagórków Nadwelskich, Pojezierza Dobrzyńskiego z częścią Równiny Urszulewskiej. Na tym tle analizowany jest rozwój stref i struktur zasiedlenia z punktu rozmieszczenia siedlisk i antropopresji w uwarunkowaniach środowiska naturalnego w młodszych fazach wczesnego i początkach późnego średniowiecza. Następnie omówiono dynamikę kolonizacji ziem w kontekście zagadnień społeczno-gospodarczych i politycznych oraz przedstawiono analizę toponomastyczną. Kolejnym przedmiotem badań było kształtowanie się struktur zasiedlenia i pertynencji organizacji kasztelańskiej świeckiej i michałowskiej, przy uwzględnieniu takich czynników, jak: szlaki handlowe, lokalizacja centrów administracyjno-gospodarczych, problem wsi służebnych, fundacji kościelnych i rycerskich. W dalszej części przedstawiono problem translokacji ośrodka kasztelańskiego ze Świecia nad Drwęcą do Michałowa w kontekście przemian społeczno-gospodarczych i zagrożenia pruskiego. Na zakończenie przeanalizowane zostały funkcje kasztelanii świecko-michałowskiej na tle struktur państwa piastowskiego w strefie chełmińsko-dobrzyńskiej.
Integralną częścią pracy jest katalog nazw miejscowych, gdzie obok podania najstarszych wzmianek pisanych podjęto próbę wyjaśnienia ich etymologii.

[Z zagadnień wstępnych]