Jak profesjonalnie prezentować. O wystąpieniach studenckich przykuwających uwagę

Pokaż opcje odtwarzania

Data publikacji: 29 października 2025

Przemówienia publiczne stanowią obecnie codzienność akademickiej egzystencji. Studenci mierzą się z nimi na każdym szczeblu edukacji – od prostych zaliczeń, poprzez seminaria, aż po obrony dyplomowe i konferencje naukowe. Dla części żaków to naturalna forma ekspresji, dla innych – źródło silnego stresu. Według autorów Psychological Interventions for the Fear of Public Speaking: A Meta–Analysis, lęk przed publicznym przemawianiem dotyka nawet jednej trzeciej ludzi i należy do najczęstszych obaw. Skutki tej fobii bywają dotkliwe: rzutują na karierę, naukę i relacje, skłaniając do unikania ekspozycji. U źródeł lęku często tkwi mylne pojęcie o tej umiejętności, głównie przekonanie o jej elitarności dla utalentowanych. W rzeczywistości udana prelekcja zależy od trzech elementów: pracy, doświadczenia i dobrego przygotowania. One budują pewność, która uspokaja głos i wzmacnia wiarygodność. Jak zatem przemawiać, aby audytorium słuchało z uwagą?

Staranna preparacja procentuje

Kto chce skutecznie zredukować napięcie, jakie odczuwa przed publicznym przemawianiem, musi się rzetelnie przygotować. Zazwyczaj lękamy się tego, co nieznane. Z tego powodu im więcej czasu spożytkujemy na to, że poznamy nasze audytorium, dogłębnie zrozumiemy omawiane treści i oswoimy się z formułą samej prezentacji, tym łatwiej przyjdzie nam utrzymać wewnętrzną równowagę, kiedy staniemy już przed słuchaczami.

Pojmij intencję swojej prelekcji

Nim ktokolwiek uruchomi oprogramowanie do tworzenia wizualizacji lub nakreśli inicjalne zdanie w notatkach, powinien w pierwszej kolejności zidentyfikować stojące przed nim zadanie. Odmiennego podejścia wymaga krótka prelekcja studencka, zapewniająca zaliczenie, a zupełnie innego wystąpienie podczas sympozjum naukowego czy prowadzenie warsztatów akademickich. Wszystkie te okoliczności determinują odmienne cele, specyficzny ton wypowiedzi oraz właściwy sposób komunikowania się z audytorium.

Zatem jeszcze przed przystąpieniem do konstrukcji merytorycznej warstwy wystąpienia, rozsądnie jest postawić sobie kilka elementarnych pytań. Pozwolą one nadać całej prelekcji odpowiedni wektor:

• Jaki komunikat zamierzam sformułować? Która koncepcja ma pozostać w pamięci słuchaczy najdłużej po moim wystąpieniu?
• Kto znajdzie się na widowni? Jak scharakteryzować audytorium, jakie są jego oczekiwania i z jaką postawą ludzie przybywają na spotkanie?
• Jaka jest finalna intencja mojej prelekcji? Czy dążę wyłącznie do poinformowania zebranych, czy też pragnę ich do czegoś przekonać, ewentualnie zmotywować do podjęcia określonych kroków?

Uzyskanie odpowiedzi na postawione wyżej wątpliwości tworzy właściwy punkt startowy dla dalszych prac projektowych – ułatwiają one segregację materiału, dopasowanie stosownego słownictwa oraz opracowanie spójnego szkieletu całej wypowiedzi.

Dogłębnie opanuj materiał i nakreśl strukturę opowieści

Opanowanie towarzyszące wystąpieniu nie zjawia się gwałtownie, w samej chwili wejścia na scenę. Rozwija się ono znacznie uprzednio – podczas zgłębiania zagadnienia i przyswajania go. Ostatecznym celem jest swobodne poruszanie się w danej materii. Kiedy gruntownie rozumiemy, o czym opowiadamy, nawet nieoczekiwane zapytanie z widowni nie zakłóca naszego toku myślenia. Takiego stanu wewnętrznej harmonii nie sposób jednak osiągnąć w wieczór poprzedzający wystąpienie. Rozsądnym posunięciem jest zarezerwowanie sobie odpowiedniego marginesu czasowego. Pozwoli on spokojnie zgłębić zagadnienie, zweryfikować dostępne materiały i uporządkować własne przemyślenia.

Wyłącznie po osiągnięciu pełnego komfortu merytorycznego przychodzi czas na nadanie treści odpowiedniej struktury – skonstruowanie opowieści prowadzącej odbiorców ścieżką naszej argumentacji. Najbardziej elementarna, a równocześnie wysoce efektywna konstrukcja całego wystąpienia, bazuje na tradycyjnej trzyczęściowej kompozycji: wprowadzeniu, rozwinięciu tematu oraz podsumowaniu. Wprowadzenie ma za zadanie zogniskować zainteresowanie i unaocznić audytorium korzyści płynące z uważnego śledzenia wykładu. W centralnym segmencie prelekcji następuje ekspansja poruszanych kwestii – prezentujemy racje, fakty oraz ilustracje we wzajemnie powiązanym porządku. Finisz wystąpienia stanowi z kolei sposobność – pozostawiamy wtedy słuchaczy z określoną refleksją, zadanym pytaniem lub bodźcem, który skłoni ich do podjęcia aktywności. Jeśli podejdziemy do prezentacji niczym do snucia historii, znacznie prościej przyjdzie nam podtrzymać koncentrację odbiorców. Sam komunikat zyska przy tym na wewnętrznej spójności i mocniej zapisze się w świadomości audytorium.

Znaczenie prezencji

Proces przygotowawczy do publicznej prezentacji wykracza poza samo opracowanie materiału i trenowanie sposobu, w jaki mówimy. Na ostateczny odbiór wpływa również nasza aparycja oraz metoda, jaką wykorzystujemy, wkraczając w przestrzeń przeznaczoną na spotkanie. Odzież i ogólna aparycja stanowią istotny komponent komunikacji niewerbalnej – z tego powodu należy uprzednio zaplanować ubiór. Powinien on współgrać z naturą prezentacji i wspierać naszą pewność siebie, jeszcze nim rozpoczniemy przemowę.

Trudno wskazać pojedynczy, uniwersalny zestaw odzieży odpowiedni na każdą prezentację – strój, analogicznie do warstwy werbalnej, musi harmonizować z okolicznościami oraz osobowością mówcy. Kiedy bronimy pracy dyplomowej albo uczestniczymy w konferencji naukowej, odpowiedniejsza będzie klasyczna koszula damska lub koszula męska, właściwie skrojone spodnie bądź sukienka uzupełnione o powściągliwe akcesoria. Gdy okoliczności są mniej oficjalne, na przykład podczas warsztatów albo prezentacji dla studenckiego audytorium, możemy pozwolić sobie na więcej luzu. Przykładem jest zastąpienie eleganckich półbutów sneakersami noszonymi na co dzień. Akcesoria także potrafią komunikować o nas więcej, niż przypuszczamy. Nie należy wkraczać z wieloma przedmiotami w rękach. Korzystniejszym rozwiązaniem jest posiadanie aktówki lub jednej z klasycznych damskich toreb, mieszczących wszystkie potrzebne przedmioty. Uporządkowanie w dłoniach często sugeruje uporządkowanie myśli, a taki stan rzeczy zawsze wywołuje pozytywne odczucia.

Rzeczą o podstawowym znaczeniu jest odczuwanie swobody i naturalności w wybranym stroju. Krępujące obuwie, zbyt opięta marynarka albo drażniąca tkanina mogą efektywnie zdekoncentrować mówcę i spotęgować jego stres. Słuchacze momentalnie to dostrzegą – zaobserwują to w postawie, barwie głosu oraz subtelnych gestach, które sygnalizują dyskomfort.

Materiały pomocnicze: slajdy, zapiski. Jak je stosować, aby przynosiły rzeczywiste wsparcie?

Stosowanie wizualnych subsydiów albo zapisków samo w sobie nie stanowi błędu. Wręcz odwrotnie – jeśli ktoś umiejętnie je spożytkuje, mogą one podnieść siłę argumentacji, usystematyzować prezentowane zagadnienia i wesprzeć prelegenta w utrzymaniu właściwego tempa przemowy. Trudność uwidacznia się w momencie, kiedy te narzędzia, zamiast asystować mówcy, przejmują jego rolę. Slajdy wypełnione akapitami tekstu, które mówca jedynie odczytuje, drenują wystąpienie z energii i rozpraszają słuchaczy. Odbiorcy przyswajają tekst pisany sprawniej niż mowę. Dlatego, gdy na monitorze ukaże się gąszcz liter, instynktownie odwracają oni uwagę od prelegenta i zaczynają śledzić tekst. Pożądany slajd ma za zadanie intensyfikować komunikat – wystarczy kilka tez, konkretne liczby, diagram albo sugestywny obrazek. To pozwoli słuchaczom sprawniej nadążać za prezentowaną argumentacją.

Analogiczna sytuacja dotyczy zapisków. Rzecz jasna, oferują one pewien komfort psychiczny – pomagają, gdy trzeba zebrać myśli i zredukować napięcie. Należy jednak zachować czujność, aby nie przeistoczyły się one w mur oddzielający prelegenta od audytorium. Kiedy mówca zaczyna odczytywać tekst z kartki, traci kontakt wzrokowy. Bezpośrednią konsekwencją jest utrata zainteresowania i zaangażowania ze strony odbiorców. Optymalnym rozwiązaniem jest przygotowanie notatek, które zawierają wyłącznie zwięzłe hasła. Powinny one być zapisane wyraźną, powiększoną czcionką na arkuszu nieprzekraczającym połowy formatu A4. Z biegiem czasu, gdy mówca nabierze praktyki, kartka okaże się zbędna. Dzieje się tak, ponieważ pewność siebie będzie już pochodziła nie z materiałów, które trzyma przed sobą, lecz z gruntownej znajomości tematu i wiary we własne słowa.

Jak przykuć i podtrzymać zainteresowanie audytorium?

Samo staranne opracowanie merytoryczne oraz dopracowane wizualnie slajdy nie dają pewności, że zgromadzeni zechcą nas wysłuchać. Prezentacja rozpoczyna się de facto w momencie, gdy prelegent uchwyci porozumienie z publicznością. Na ten cel pozostaje zaledwie kilkadziesiąt sekund. Wstęp musi wzbudzić zainteresowanie i pomóc wytworzyć relację z audytorium. Skutecznie działa pytanie, które umiejscawia odbiorców w centrum zagadnienia. Podobnie zadziała krótka opowieść z życia prelegenta albo nieoczekiwana informacja, która nakreśla problem. Niekiedy pojedyncza fraza wystarcza, aby słuchacze zapragnęli dalszych informacji. Pozostaje jednak istotne, aby dopasować formę rozpoczęcia do specyfiki spotkania – inaczej rozpoczyna się przemowę na konferencji, a odmiennie prowadzi się wykład dla studentów.

Aby podtrzymać zainteresowanie odbiorców przez cały czas trwania prezentacji, należy pamiętać o kilku czynnikach. Razem budują one spójny obraz:

• Komunikowanie się zrozumiałym językiem – nawet skomplikowane zagadnienia da się wyłożyć w przystępny sposób. W trakcie prezentacji można łatwo ulec „klątwie wiedzy”. Objawia się ona tym, że mówca zapomina, iż publiczność może nie rozumieć terminologii dla niego zupełnie naturalnej. Z tego powodu należy upraszczać, wyjaśniać i wspierać się przykładami, które pomogą audytorium podążać za tokiem myślowym prelegenta.
• Utrzymywanie kontaktu wzrokowego – to najbardziej bezpośrednia metoda, aby zbudować więź z audytorium. Kiedy mówca przesuwa spojrzenie po różnych sektorach sali, daje słuchaczom poczucie, że ich dostrzega i włącza do dyskusji.
• Świadome operowanie głosem i gestami – głos posiada siłę skupiania uwagi. Kiedy mówca modyfikuje tempo, stosuje pauzę lub zmienia intonację, akcentuje wagę słów. Naturalna gestykulacja natomiast wnosi do wystąpienia energię i dodaje mu autentyczności.
• Sposób poruszania się – przemieszczanie się w przestrzeni potrafi wzmacniać komunikat. Kiedy prelegent robi krok w przód przy istotnej konkluzji albo na chwilę się zatrzymuje, uwypukla myśl. Te techniki pomagają utrzymać rytm i spójność prezentacji.

Oficjalne ramy sztuki oratorskiej

Pewne okoliczności, pokroju obrony dyplomu czy sympozjum naukowego, narzucają ścisłą formułę i wykluczają swobodny ton. Wymagają one krótkiej autoprezentacji, zarysowania tematu oraz wskazania celu prelekcji. Pierwszeństwo zyskują wówczas precyzja, spokój i klarowność komunikatu. Zamiast anegdoty, wstęp powinien zawierać konkrety: ustalenia badawcze lub fakty. Taki prolog natychmiast nadaje wypowiedzi zawodowy ton i wspiera autorytet mówcy.

Podczas oficjalnych prelekcji powściągliwość przeważa nad ekspresją. Audytorium skupia się na stabilności głosu, przemyślanej kompozycji i spójności argumentacji. Dowcip ustępuje miejsca rzeczowości, przejrzystości i opanowaniu. Oficjalna maniera nie jest jednak równoznaczna z chłodem. Pogodna mimika oraz autentyczny uśmiech sygnalizują otwartość, wzmacniają wiarygodność i sprzyjają budowaniu przychylnej atmosfery. Starannie przygotowana, konsekwentna prelekcja również potrafi zaabsorbować słuchaczy.

Kiedy dominuje napięcie

Trema dotyka nawet doświadczonych mówców. Niewielkie napięcie potrafi mobilizować, jednak jego nadmiar odbiera swobodę. Można wtedy zastosować proste techniki, aby odzyskać równowagę jeszcze na scenie. Głębokie, przeponowe oddechy spowalniają tętno i uspokajają ciało. Pomaga również świadome rozluźnianie mięśni – zwłaszcza szczęki oraz ramion, które spinają się często bezwiednie. Zamiast koncentrować się na symptomach lęku, należy przekierować uwagę na treść i słuchaczy. To istotna zmiana optyki – mówca przychodzi „dla publiczności”, aby podzielić się wiedzą, a nie „po ocenę”.

Analiza przeprowadzona wśród studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego potwierdza, że intensywny stres obniża koncentrację na przekazie. Kiedy prelegent świadomie kieruje uwagą i wraca do sedna, poprawia to odbiór oraz jakość mowy. Pomaga również, gdy mówca wcześniej opracuje scenariusz awaryjny na wypadek kłopotów technicznych lub trudnych pytań. Jeśli jednak coś się nie uda, nie powinno się tym przejmować. Drobne pomyłki są naturalnym elementem wielu przemówień. Audytorium znacznie wyżej ceni autentyczność i pasję od wyuczonej perfekcji. Spokojne kontynuowanie wypowiedzi zawsze sprawia lepsze wrażenie niż nerwowa reakcja.

Wystąpienie publiczne jako dialog

Każda prezentacja, bez względu na jej oficjalny charakter, stanowi interakcję z innymi ludźmi – jest to pewien rodzaj rozmowy, pomimo że zazwyczaj tylko prelegent zabiera głos przez większość czasu. Publiczność nie spodziewa się widzieć mechanizmu działającego bez zarzutu. Oczekuje raczej człowieka godnego zaufania, naturalnego i skupionego na bieżącej chwili. Niewielkie pomyłki, moment wahania albo lapsus językowy nie niweczą całej prezentacji. Warunkiem jest opanowanie mówcy i jego zdolność do kontynuowania wątku.

Wraz z nabywaniem praktyki rośnie pewność siebie i obycie. Nadchodzi wreszcie chwila, gdy publiczne przemawianie staje się narzędziem: mówca przekazuje wiedzę, motywuje słuchaczy i wzmacnia osobistą pozycję. Jest to kompetencja, która przynosi korzyści na wszystkich szczeblach zawodowej drogi.

Źródła:

• Psychological Interventions for the Fear of Public Speaking: A Meta-Analysis – V. Ebrahimi, S. Pallesen, R. M. F. Kenter, T. Nordgreen
• Procesy uwagi a lęk społeczny w sytuacji wystąpienia publicznego – K. Barani, K. T. Piotrowski
• PRM – platforma sprzedażowa
• Fear of public speaking: How can I overcome it? – Mayo Clinic
• How to Give a Killer Presentation | Harvard Business Review
• 10 Tips for Improving Your Public Speaking Skills – Professional & Executive Development | Harvard DCE

Artykuł przygotowany we współpracy z partnerem serwisu.
Autor: Joanna Ważny

Godziny otwarcia rektoratu:

poniedziałek-czwartek 08.00-15.30
piątek 08.00-14.00